Bệnh mất trí nhớ ở người già có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như Alzheimer, đột quỵ, thiếu vitamin hay rối loạn giấc ngủ. Vì vậy, để có hướng điều trị phù hợp, việc chẩn đoán chính xác là cực kỳ quan trọng. Không ít gia đình lầm tưởng tình trạng hay quên chỉ là dấu hiệu “lão hóa bình thường”, dẫn đến bỏ lỡ thời điểm vàng để can thiệp.
Vậy chẩn đoán bệnh mất trí nhớ ở người già được thực hiện như thế nào? Dưới đây là các phương pháp thường dùng trong thực hành lâm sàng.
1. Khai thác bệnh sử và thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ trò chuyện cùng người bệnh và người thân để thu thập thông tin:
- Triệu chứng mất trí nhớ xuất hiện từ khi nào, diễn biến ra sao.
- Các bệnh lý kèm theo: huyết áp, tiểu đường, trầm cảm, đột quỵ…
- Tiền sử dùng thuốc và thói quen sinh hoạt.
Song song đó, bác sĩ thăm khám toàn diện để loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây suy giảm trí nhớ như rối loạn tuyến giáp, thiếu máu não hay tác dụng phụ của thuốc. Đây là bước nền tảng, giúp bác sĩ định hướng cho các xét nghiệm tiếp theo.
2. Đánh giá nhận thức bằng các test trí nhớ
2.1. Thang điểm MMSE (Mini-Mental State Examination)
Đây là công cụ phổ biến nhất để sàng lọc suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ. Bài test gồm 30 câu hỏi xoay quanh:
- Định hướng thời gian, không gian.
- Ghi nhớ và nhắc lại từ.
- Khả năng tính toán, đọc – viết.
- Khả năng vẽ hình.
Với người bình thường đạt 27–30 điểm. Nếu < 24 điểm có thể gợi ý suy giảm trí nhớ.
2.2. MoCA (Montreal Cognitive Assessment)
Độ nhạy cao hơn MMSE, giúp phát hiện suy giảm nhận thức nhẹ.
2.3. Các bài test khác
Clock Drawing Test (vẽ đồng hồ), Trail Making Test… cũng được sử dụng để đánh giá chức năng não bộ.
3. Xét nghiệm cận lâm sàng
Một số bệnh lý có thể gây mất trí nhớ nhưng có thể điều trị được nếu phát hiện sớm. Do đó, bác sĩ thường chỉ định:
- Xét nghiệm máu: kiểm tra vitamin B12, acid folic, chức năng tuyến giáp, đường huyết, mỡ máu.
- Xét nghiệm nước tiểu: phát hiện nhiễm trùng, rối loạn chuyển hóa.
- Điện não đồ (EEG): đánh giá hoạt động điện của não, loại trừ động kinh.
Các xét nghiệm này giúp loại trừ nguyên nhân mất trí nhớ do rối loạn chuyển hóa hoặc nội tiết.
4. Chẩn đoán hình ảnh não bộ
4.1. Chụp CT Scan
Cho phép phát hiện tổn thương do đột quỵ, u não, xuất huyết não – những nguyên nhân có thể gây mất trí nhớ đột ngột.
4.2. Chụp MRI não
Hình ảnh rõ nét hơn, giúp quan sát sự teo não, đặc biệt ở vùng hồi hải mã trong bệnh Alzheimer. MRI còn phát hiện vi nhồi máu não nhỏ mà CT có thể bỏ sót.
4.3. PET-Scan (ít phổ biến tại Việt Nam)
Dùng để quan sát chuyển hóa glucose trong não, phát hiện sớm vùng não giảm hoạt động.
5. Đánh giá tâm lý và thần kinh
Ngoài trí nhớ, người cao tuổi có thể được đánh giá thêm về:
- Khả năng ngôn ngữ.
- Kỹ năng vận động.
- Cảm xúc, tâm trạng (phát hiện trầm cảm, lo âu).
Đây là bước quan trọng để phân biệt mất trí nhớ do trầm cảm với sa sút trí tuệ thực sự.
Đánh giá tâm lý thần kinh để chẩn đoán sa sút trí tuệ
6. Vai trò của gia đình trong quá trình chẩn đoán
Gia đình là “nguồn thông tin vàng” giúp bác sĩ đánh giá chính xác hơn. Người thân cần:
- Ghi chép lại những biểu hiện bất thường hằng ngày.
- Cung cấp thông tin về thuốc, chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt.
- Hỗ trợ người bệnh thực hiện các test trí nhớ và xét nghiệm.
Kết luận
Chẩn đoán bệnh mất trí nhớ ở người già là một quy trình toàn diện, bao gồm khai thác bệnh sử, thăm khám lâm sàng, test trí nhớ, xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh. Phát hiện sớm không chỉ giúp điều trị hiệu quả hơn mà còn mang lại cơ hội cải thiện chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi.
Tại Trung tâm dưỡng lão Diên Hồng, chúng tôi phối hợp với bệnh viện lão khoa để thực hiện test trí nhớ và đánh giá toàn diện cho người cao tuổi. Từ đó có chế độ chăm sóc, tập luyện phục hồi sa sút trí tuệ cho người cao tuổi hợp lý.