Mỗi năm, có khoảng 0,2% dân số thế giới bị tai biến mạch máu não. Riêng đối với người trên 65 tuổi, tỷ lệ này là 5%. Số người tử vong do bệnh này đứng hàng thứ ba, sau ung thư và bệnh tim. BS CK I Phạm Văn Chín – khoa Dinh dưỡng lâm sàng (Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM) sẽ hướng dẫn cách chăm sóc dinh dưỡng tại nhà cho bệnh nhân bị tai biến mạch máu
Đối với người ăn được
Cho người bệnh ăn uống như người bình thường, nếu ăn ít thì tăng thêm bữa. Thực phẩm chế biến phải phù hợp với khả năng nhai: cắt nhỏ, băm nhuyễn, nấu mềm… Thức ăn phải cân đối và đáp ứng các chất dinh dưỡng cần thiết như chất đạm từ thịt, cá, trứng, đậu…; chất bột đường từ gạo, mì, bánh mì…; chất béo như dầu, mỡ…; rau củ quả và trái cây.
Đa số người bệnh đều nằm tại giường hoặc đi lại hạn chế nên nhu cầu năng lượng sẽ thấp hơn so với bình thường. Năng lượng cần trong ngày khoảng 25 – 30 kcal/kg. Ví dụ, một người nặng 50kg thì tỷ lệ khẩu phần dinh dưỡng trong ngày là: chất bột đường: 60% – 65% (bốn chén cơm); chất đạm: 15% – 20% (200g thịt nạc hoặc cá); chất béo (sáu muỗng cà phê); vitamine và chất xơ: 400g rau củ quả (hai trái cà chua hoặc 1/2 bó rau muống hoặc ba cây cải), 200g trái cây (nửa trái thanh long hoặc bốn múi bưởi).
Chú ý: ăn lạt, uống đủ nước: 40ml/kg cân nặng/ngày. Dấu hiệu đủ nước: tiểu nhiều, đêm tiểu một – hai lần; môi không khô, không khát nước.
Thực đơn gợi ý:
– Sáng: cháo trắng hột vịt muối (cháo một tô vừa, trứng vịt nửa quả); một quả chuối.
– Trưa: 1,5 chén cơm; bò xào bông cải (thịt bò 50g, bông cải cà rốt 100g); canh mướp nấu nghêu (mướp 100g, nghêu 20g); đu đủ 100g.
– Chiều: một chén cơm; cá lóc kho tộ (cá 100g, đường 20g, dầu ăn 5g); rau sống một đĩa nhỏ 100g, canh chua cá (cá 20g, rau 100g, đường 2g), sương sâm một ly (1/2 muỗng cà phê đường).
– Tối: 200 ml sữa bò tươi.
Nếu ngán, có thể thay thế: một chén cơm bằng nửa chén xôi hoặc một chén bún đầy hay một ổ bánh mì nhỏ; 100g thịt bằng 100g cá, hoặc 200g tôm, hoặc hai trứng vịt hay ba trứng gà (chú ý: người tăng mỡ máu chỉ được ăn tối đa một lòng đỏ trứng/ngày, ăn hai – bốn trứng/tuần); một muỗng canh dầu ăn bằng 20g đậu phộng, mè; một tô cháo và nửa trứng vịt muối bằng một tô phở nhỏ, hoặc tô hủ tiếu vừa.
Ăn đúng sẽ giúp da người bệnh hồng hào, không viêm loét; niêm mạc không bị lở loét; cân nặng đạt mức lý tưởng; cơ chắc; tóc mượt, không rụng. Nếu ăn chưa đúng, người bệnh sẽ sụt cân dần; da xanh; niêm mạc nhợt; da dễ lở loét; cơ nhão; tóc rụng.
Đối với người không ăn được
Phải nuôi ăn qua ống thông mũi, dạ dày, để giúp người bệnh nhận đủ lượng thực phẩm trong ngày. Mỗi ngày cung cấp khoảng 1.800 – 2.000 ml sữa (nên dùng sữa bột) hoặc một lít cháo xay (nên sử dụng men amylaz để làm lỏng cháo, nhằm tránh nghẹt ống). Ngoài ra, còn có các loại bột dinh dưỡng cao năng lượng, cần 750 – 1.500 ml/ngày.
Tư thế khi cho ăn là nửa nằm nửa ngồi, chia đều lượng thực phẩm ra thành năm bữa ăn trong ngày; bơm 15 – 20 phút/bữa. Khoảng cách giữa các bữa ăn từ hai – ba giờ tùy theo số lượng mỗi lần ăn. Kiểm tra lượng thức ăn ứ đọng trước bữa ăn mới, nếu còn trên một nửa thì cần hỏi ý kiến bác sĩ.
Xử trí biến chứng khi cho ăn qua ống thông: khi bệnh nhân nôn, sình bụng, phải giảm khối lượng mỗi bữa ăn, giảm tốc độ khi cho ăn bằng cách nhỏ giọt liên tục. Khi tiêu chảy, phải giảm độ đậm của thức ăn, giảm tốc độ khi cho ăn… Những biến chứng trên nếu không cải thiện, cần hỏi ý kiến bác sĩ điều trị và bác sĩ dinh dưỡng.
Nguồn: Phunuonline