Bệnh mất trí nhớ ở người già là tình trạng phổ biến nhưng không phải ai cũng mắc ở mức nghiêm trọng. Có những người bước vào tuổi 80 vẫn minh mẫn, nhưng cũng có người chỉ ngoài 60 đã xuất hiện triệu chứng sa sút trí tuệ. Sự khác biệt này nằm ở yếu tố nguy cơ.
Theo nghiên cứu, có 4 yếu tố chính quyết định mức độ dễ mắc bệnh: tuổi tác, giới tính, tiền sử bệnh lý và lối sống, thói quen sinh hoạt. Việc hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp gia đình và người cao tuổi chủ động phòng ngừa từ sớm.
1. Tuổi tác: yếu tố nguy cơ hàng đầu gây bệnh mất trí nhớ
Tuổi càng cao, nguy cơ suy giảm trí nhớ càng lớn.
- Ở độ tuổi 60–64, khoảng 1/4 người có dấu hiệu suy giảm trí nhớ.
- Đến tuổi 80 trở lên, tỷ lệ này có thể lên tới 80%.
Người già có nguy cơ mất trí nhớ cao hơn
1.1 Nguyên nhân:
- Tế bào thần kinh lão hóa, mất dần khả năng dẫn truyền.
- Khối lượng não giảm, đặc biệt là vùng hồi hải mã – trung tâm trí nhớ.
- Tích lũy các mảng amyloid, protein bất thường trong não theo thời gian.
1.2 Phòng ngừa
Dù không thể ngăn chặn lão hóa, người cao tuổi có thể làm chậm quá trình này bằng cách duy trì hoạt động trí não (đọc sách, chơi cờ, học kỹ năng mới) và vận động thể chất thường xuyên.
2. Giới tính: nữ giới có nguy cơ cao hơn
Nhiều nghiên cứu cho thấy phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh mất trí nhớ cao gấp đôi so với nam giới.
2.1. Nguyên nhân
- Thời kỳ mãn kinh làm giảm estrogen – hormone có tác dụng bảo vệ não bộ.
- Phụ nữ thường sống thọ hơn nam giới, kéo theo nguy cơ cao hơn ở tuổi già.
- Tỷ lệ trầm cảm và rối loạn giấc ngủ ở phụ nữ cũng cao hơn, góp phần làm tăng nguy cơ.
2.2. Phòng ngừa
Phụ nữ sau mãn kinh nên chú ý chế độ dinh dưỡng giàu canxi, omega-3, vitamin nhóm B; kết hợp tập thể dục nhẹ nhàng và kiểm soát tâm lý để hạn chế nguy cơ sa sút trí tuệ.
3. Tiền sử bệnh lý
Một số bệnh mạn tính làm tăng đáng kể nguy cơ mất trí nhớ ở người già.
3.1. Nguyên nhân
- Tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu: gây tổn thương mạch máu não, dẫn đến sa sút trí tuệ mạch máu.
- Đột quỵ: có thể gây mất trí nhớ đột ngột hoặc tiến triển dần.
- Chấn thương sọ não: di chứng lâu dài làm giảm khả năng ghi nhớ.
- Trầm cảm và bệnh tâm thần: ảnh hưởng đến hoạt động vùng não liên quan đến trí nhớ.
3.2. Phòng ngừa
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm biến chứng.
- Kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu trong ngưỡng cho phép.
- Điều trị tích cực các rối loạn tâm lý để tránh ảnh hưởng lâu dài đến não.
4. Lối sống và thói quen sinh hoạt
Khác với tuổi tác và di truyền, lối sống là yếu tố nguy cơ hoàn toàn có thể điều chỉnh.
Tập luyện thể dục thể thao để giảm nguy cơ mắc bệnh mất trí nhớ ở người già
4.1. Nguyên nhân
- Ít vận động, ngồi nhiều, thiếu hoạt động ngoài trời.
- Chế độ ăn nhiều đường, chất béo bão hòa, ít rau xanh.
- Lạm dụng rượu, bia, thuốc lá.
- Thiếu ngủ, stress kéo dài.
- Ít tham gia hoạt động xã hội, cô lập bản thân.
4.2. Phòng ngừa
- Ăn uống cân bằng, giàu omega-3, vitamin B12, chất xơ.
- Tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày.
- Duy trì giấc ngủ đủ và chất lượng.
- Tham gia các câu lạc bộ, giao lưu với bạn bè.
- Rèn luyện trí não qua đọc sách, chơi nhạc cụ, giải ô chữ.
Kết luận
Nguy cơ mắc bệnh mất trí nhớ ở người già không chỉ đến từ tuổi tác mà còn bị chi phối bởi giới tính, bệnh lý nền và lối sống. Dù không thể thay đổi yếu tố tuổi tác, người cao tuổi và gia đình hoàn toàn có thể giảm nguy cơ bằng cách điều chỉnh thói quen sinh hoạt và chăm sóc sức khỏe toàn diện.