Tai biến mạch máu não là một loại biến chứng nguy kịch, nên ngoài việc quản lý và kiểm soát tốt bệnh đang có, bạn cũng cần nắm bắt được các dấu hiệu báo động của cơn tai biến, để kịp thời điều trị. Tỉ lệ biến chứng càng giảm nếu thời gian phát hiện ra bệnh càng ngắn.

Dưới đây là những dấu hiệu của tai biến mạch máu não:

– Nhức đầu dữ dội, đột ngột. Triệu chứng này có ở trên 50% số bệnh nhân.

– Đột nhiên thấy chóng mặt, ù tai, choáng váng. Một bên chân bị yếu hẳn, không vững.

– Đột nhiên một bên tay không cầm nắm chắc được đồ vật, dễ rơi thìa, đũa, bát. Nhặt lại vật dụng để rơi một cách khó khăn.

– Đột nhiên rối loạn ngôn ngữ: nói khó, nói ngọng, mọi người không hiểu được bệnh nhân nói gì. Triệu chứng này có thể chỉ diễn ra trong ít phút, nhưng cũng có thể kéo dài cả ngày trước khi tai biến nghiêm trọng xảy ra: bệnh nhân không còn khả năng phát ngôn.

– Đột nhiên bệnh nhân có cảm giác như kim châm, kiến đốt ở đầu chi tay, chân, một nửa bên trên người.

– Xuất hiện những “khoảng vắng”: thỉnh thoảng bệnh nhân như mất hẳn sự kiểm soát của chính mình. Đang nói bỗng mất ngang trong giây lát mới lại tiếp tục được câu chuyện. Để rơi vật dụng trong tay mà không biết để rồi vài giây sau mới sực nhớ ra và nhặt lên.

– Những rối loạn trí thức: bệnh nhân đột nhiên mất định hướng trong vài phút, vài giờ. Thoáng quên, thoáng điếc, mất định hướng về không gian và thời gian.

– Đột nhiên xuất hiện cảm giác như có ruồi bay trước mắt, mất thị lực hoàn toàn hoặc một phần, hoặc một hai bên trong giây lát.

Thời gian xuất hiện các dấu hiệu báo động này tới khi tai biến thực sự xảy ra với các biểu hiện hôn mê hoặc bán thân bất toại, có thể từ 1-2 giờ hoặc 1-2 ngày tùy mỗi người.

Giai đoạn tiên liệu mô tả trên đây có tính chất rất quyết định trong việc hoặc cứu sống bệnh nhân hoặc ngăn ngừa những di chứng tai hại có thể xảy ra. Tiên lượng bệnh được tính từng phút. Các biện phát xử trí cấp cứu cần được tiến hành thật sớm, nhanh và chính xác. Do đó, gia đình và bản thân người bệnh cần nắm được các dấu hiệu báo trước này.

BS Lê Quang Hồng

Ngày trước người ta thường ví tai biến mạch máu não như là một cách kết thúc cuộc đời ở độ tuổi đã xế bóng. Người bị tai biến mạch máu não nếu thoát khỏi lưỡi hái tử thần thì cũng phải đối mặt với rất nhiều các di chứng nặng nề như liệt người, bại não, méo miệng, nói ngọng…

Tai biến mạch máu não với những di chứng nặng nề. 

Những di chứng sau tai biến mạch máu não đã khiến người bệnh trở thành gánh nặng không chỉ cho bản thân họ mà còn cho gia đình và xã hội. Các di chứng thường gặp là:

Liệt nửa người(Bán thân bất toại)

Liệt nửa người là di chứng nặng nề nhất sau tai biến, làm cho người bệnh không hoặc khó khăn trong đi lại, cử động tay chân. Theo thống kê có tới 92% người bị tai biến mạch máu não bị chứng liệt nửa người. Bệnh nhân bị liệt nửa người do tai biến mạch máu não sẽ trở thành người đa tàn tật vì ngoài giảm hoặc mất khả năng vận động, họ còn có nhiều rối loạn chức năng khác kèm theo như rối loạn về ngôn ngữ, thị giác, cảm giác, nhận thức,…

Theo thống kê, trong số bệnh nhân mắc tai biến mạch máu não, chỉ 10% có thể phục hồi hoàn toàn, đó là các trường hợp nhẹ hoặc được cấp cứu kịp thời. Những trường hợp còn lại phải chịu di chứng từ nhẹ đến nặng nề, cần sự chăm sóc đặc biệt hoặc tử vong.

Chứng rối loạn ngôn ngữ

Ngôn ngữ mất chuẩn (mất tiếng, nói ngọng) là chứng bệnh thường gặp ở những người sau khi bị tổn thương cục bộ ở não, dù ở mức độ nào đều ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tai biến mạch máu não là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến hậu quả này.

Mất vận ngôn biểu hiện trong tiếng nói là sự méo tiếng, đó là hiện tượng như rụng mất nguyên âm cuối khi phát âm. Có người sau tai biến trở nên nói bập bẹ như trẻ mới tập nói.

Có những trường hợp mất đi nhịp điệu tiếng nói, bị chuyển giọng, âm điệu của ngôn ngữ bị biến đổi, có người nói những trọng âm như người nước ngoài. Tình trạng nói lắp, nói không đúng ngữ pháp cũng xuất hiện ở một số trường hợp, họ rất khó khăn khi muốn vượt qua một từ nào đó, có khi đỏ tía cả mặt mũi mà chỉ nói được một từ, càng cố gắng càng khó khăn.

Chứng diễn đạt thiếu từ cũng thường xảy ra ở những bệnh nhân này, người bệnh không thể hoặc khó gọi ra tên chính xác của sự vật, mặc dù họ rất muốn diễn tả. Trong một số trường hợp, thầy thuốc phải hiểu được ý bệnh nhân muốn nói, sau đó nói ra âm đầu của từ nào đó sẽ giúp họ nói tiếp được.

Một số người mắc chứng nói loạn biệt ngữ, họ sử dụng những từ không đúng với sự vật được gọi. Giữa từ đúng và từ người bệnh phát ra không có mối liên hệ nào và từ phát ra thường là thiếu nghĩa.

Tiểu tiện không tự chủ, đại tiện không tự chủ

Tiểu tiện  hay đại tiện không tự chủ cũng là một di chứng thường thấy ở người bệnh sau tai biến.

Theo thống kê của Hội Phòng chống tai biến mạch máu não, tại Việt Nam mỗi năm có khoảng 200.000 người mắc mới chứng tai biến mạch máu não, trong đó có tới 50% tử vong. Trong số 50% bệnh nhân tai biến mạch máu não sống sót có tới 92% mắc di chứng về vận động, 68% di chứng vừa và nhẹ, 27% di chứng nặng, 92% người bệnh liệt nửa người đang sống tại gia đình và cộng đồng vẫn cần luyện tập phục hồi chức năng.

Các di chứng mà tai biến mạch máu não để lại cho người bệnh hết sức nặng nề, đặc biệt là di chứng về vận động. Bệnh nhân bị liệt nửa người do tai biến mạch máu não là người đa tàn tật vì ngoài giảm hoặc mất khả năng vận động, họ còn có nhiều rối loạn chức năng khác kèm theo như rối loạn về ngôn ngữ, rối loạn thị giác, rối loạn cảm giác, rối loạn nhận thức … Đang là một người khỏe mạnh nhưng chỉ sau ít phút mắc tai biến mạch máu não, họ đã trở thành một con người chỉ biết “nằm một chỗ”  và sống thực vật.  Những di chứng nặng nề đó đã biến người bệnh tai biến mạch máu não trở thành gánh nặng không chỉ đối với bản thân họ và gia đình mà còn ảnh hưởng đến cả cộng đồng, quốc gia nơi họ sinh sống.

Sự già hóa của hệ thần kinh có thể đến sớm và trở thành các chứng bệnh thần kinh thường gặp ở người cao tuổi. Những yếu tố nguy cơ già hóa bệnh lý đã hình thành phát triển ngay từ giai đoạn tuổi chuyển tiếp và là những “biến chứng” của các chứng bệnh nội khoa.

Biểu hiện các chứng bệnh thần kinh

Các chứng bệnh thần kinh ở người cao tuổi khá phức tạp, đa dạng, thường có các biểu hiện:
Chứng đau nhức: thường là nhức đầu, nhức nửa đầu, nhức nửa mặt, đau thần kinh hông. Thường phối hợp với các chứng đau mình mẩy, đau chân, đau bả vai.
Chứng run, co giật: thường run chân tay, đi đứng run rẩy, loạng choạng hoặc nói run run. Có thể có cơn co giật kiểu động kinh. Có cơn động kinh và rối loạn tâm thần, rối loạn điều hòa các cử động…
Rối loạn nuốt, phát âm: có thể có hiện tượng nghẹn đặc, sặc lỏng và đi đứng khó khăn.
Rối loạn trí nhớ: người bệnh cảm thấy quên nhiều và lẫn hoặc có hiện tượng nhớ nhầm, ngộ nhận…

Một số bệnh hay gặp

Tai biến mạch máu não: thường gặp là tắc mạch, lấp mạch gây nhồi máu não, thiếu máu não cục bộ… Các trường hợp chảy máu não, chảy máu màng não, viêm màng não, thường là viêm màng não mủ, viêm màng não do lao. Bệnh Parkinson…

Chẩn đoán

Cần có kế hoạch theo dõi cho lứa tuổi “bốn chín chưa qua, năm ba đã tới”, phát hiện kịp thời những chứng bệnh thần kinh thường gặp. Những biểu hiện như chứng đau nhức ở thần kinh (đau đầu, đau nửa mặt, đau kiểu thắt lưng hông…), chứng co giật, run chân tay, chóng mỏi ở hai chân đặc biệt là chứng cứng cơ khi cử động… chứng quên lẫn, nhớ nhầm, ám ảnh, lo sợ. Khi có những triệu chứng kể trên thì nên kết hợp các phương pháp thăm dò chức năng không nguy hại cho người cao tuổi để chẩn đoán như siêu âm tim mạch, siêu âm xuyên não, ghi điện não, chụp cắt lớp vi tính và các test thần kinh tâm lý.

Điều trị

Do đặc điểm cơ thể người cao tuổi (tuổi già, sức yếu…) nên điều trị các chứng bệnh thần kinh phải toàn diện: toàn diện cho tính chất đa bệnh lý, toàn diện giữa thuốc với nuôi dưỡng cơ thể, nâng cao thể trạng, kết hợp dùng thuốc và các phương pháp phục hồi chức năng.
Sử dụng thuốc điều trị
Cơ thể người cao tuổi hấp thụ, chuyển hóa và thải trừ kém nên phải thận trọng khi sử dụng thuốc. Cần cho thêm các thuốc nâng cao thể trạng, các loại vitamin nhất là vitamin nhóm B. Nên kết hợp thuốc Đông y với những ưu việt dành cho người cao tuổi.

Phục hồi chức năng thần kinh

Phục hồi chức năng thần kinh là một phương pháp điều trị tích cực, tổng hợp, toàn diện nhất là vận dụng các phương pháp dưỡng sinh, thiền, khí công, luyện khí… Phục hồi chức năng vận động, tâm lý chú ý tới khí công, xoa bóp, bấm nắn, tất cả đều tĩnh tâm và thường phối hợp với thời khắc trong ngày… Tác động tâm lý giữ phần quan trọng trong công tác điều trị chứng bệnh thần kinh ở người cao tuổi. Điều đó giúp người bệnh tự xác định, chịu khó tập luyện, ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý. Sự quan tâm của cộng đồng, cơ quan, gia đình, bạn bè, góp phần quan trọng cho việc điều trị có hiệu quả. Luôn luôn quan tâm tới chế độ ăn uống và nghỉ ngơi cho người bệnh cao tuổi.

Phòng bệnh

Cần phải có kế hoạch theo dõi phát hiện những thay đổi về tim mạch, huyết áp, hô hấp, tiết niệu (phù…) những thay đổi về giác quan (ví dụ mắt nhìn có ruồi bay, mờ mắt, nghe o o trong tai, nghe kém, ăn thì nghẹn, uống nước thì sặc…) hoặc những rối loạn tâm lý…
Các trung tâm y tế cơ sở phối hợp với bác sĩ chuyên khoa thần kinh, theo dõi có ghi chép những thay đổi về thần kinh của những người cao tuổi ở khu vực dân cư của đơn vị. Tổ chức phổ biến kiến thức thông thường về phòng chống các chứng bệnh thần kinh cho cán bộ y tế cũng như cho người cao tuổi trong cộng đồng.
PGS. TS Nguyễn Chương – SKĐS

Tai biến mạch máu não trong thực hành gồm 2 loại chính: thiếu máu cục bộ và xuất huyết não.

Thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu não (trước đây gọi là nhũn não):

Xảy ra khi một mạch máu bị tắc, nghẽn: khu vực não tưới bởi mạch máu đó bị thiếu máu và hoại tử. Thiếu máu cục bộ não chiếm khoảng 85% các tai biến mạch máu não. Nguyên nhân chủ yếu là: xơ vữa mạch ở người lớn tuổi (phổ biến nhất); HA cao: bệnh tim loạn nhịp, hẹp hai lá, viêm nội tâm mạch bán cấp; các dị dạng mạch máu não: phồng động mạch, phồng động – tĩnh mạch.

Xuất huyết não:

Xảy ra khi máu thoát khỏi thành mạch vào nhu mô não. Tụ máu não và xuất huyết não không có gì khác nhau về giải phẫu bệnh, tụ máu là thuật ngữ của các nhà ngoại khoa mang ý nghĩa cần xem xét điều trị phẫu thuật.

Xuất huyết não chiếm tỉ lệ 15-20% các tai biến mạch máu não. Nguyên nhân chủ yếu là: huyết áp cao, xơ vữa mạch ở người lớn tuổi: dị dạng mạch máu não ở người trẻ.

Xuất huyết dưới nhện (xuất huyết màng não) không xếp vào loại xuất huyết não, vì máu chảy trong khoang nhện ngoài não. Tuy nhiên, máu có thể phá vào mô não và tụ lại trong náo gọi là xuất huyết não – màng não.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh tai biến mạch máu não

1. Cao huyết áp: được xem là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai biến mạch máu não. Những người có tiền sử huyết áp cao sẽ có nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao gấp 2,5 lần so với những người không có bệnh.

2. Hút thuốc cũng được xem là một tác nhân quan trọng khác bởi cứ 5 người bị tai biến thì có 1 người hút thuốc nhiều.

3. Xơ mỡ động mạch: do có mảng xơ mỡ đóng ở thành mạch máu, ngày càng dày lên làm lòng mạch hẹp dần lại, máu ứ lại và đóng thành cục máu đông gây tắc mạch tại chỗ hoặc chạy lên cao làm tắc các mạch máu phía sau, gây tai biến.

4. Bệnh tim: Tim đập không đều (loạn nhịp, rung nhĩ) hoặc van tim bị hẹp… làm máu không lưu thông tốt, phần máu ứ đọng đóng lại thành cục máu đông trong tim. Một mảnh của cục máu này có thể vỡ ra trôi theo dòng máu lên não sẽ mắc kẹt lại tại đó làm tắc nghẽn mạch máu não.

5. Bệnh mạch máu nhỏ: ở người tăng huyết áp, đái tháo đường lâu năm không chữa trị tốt, các động mạch nhỏ trên não bị hư hỏng và tắc nghẽn không cấp máu cho não được nữa cũng gây thiếu máu não.

6. Xuất huyết não – chảy máu não: Mạch máu trong não bị vỡ, máu không đến nuôi não được mà chảy tràn ra chèn ép vào não làm não bị hư hại. Tăng huyết áp là nguyên nhân chính gây vỡ mạch máu não, xảy ra khi tăng huyết áp lâu ngày không chữa trị tốt. Huyết áp, tức là áp lực máu chảy trong mạch máu, tăng cao lâu ngày làm mạch máu thường xuyên bị căng, dẫn tới rạn nứt, tổn thương thành mạch máu, tạo ra các chỗ phình nhỏ, đến một lúc nào đó sẽ vỡ ra.

7. Các nguyên nhân khác: Dị dạng mạch máu não, thoái hóa mạch máu não, u não, bệnh máu khó đông…

Vì vậy hãy tránh xa những thói quen không tốt, rèn luyện thể dục, giữ tinh thần và theo dõi sức khỏe thường xuyên, không hút thuốc lá và uống rượu bia, kiểm soát tốt huyết áp, phòng bệnh tim mạch, tiểu đường tốt giúp phòng bệnh tai biến mạch máu não hiểu quả. Sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn Hàn Quốc

 

Để phòng ngừa tái phát, có nhiều việc cần phải làm đồng thời:

• Thay đổi lối sống: tránh lối sống ít vận động, giảm cân chống béo phì. Nghĩa là phải tăng cường tập thể dục, tập vận động; làm việc nhẹ nhàng vừa sức; không ăn nhiều mỡ béo, không ăn nhiều chất ngọt, chất đường, bột; không ăn thức ăn nhiều mắm muối (ăn lạt); ăn nhiều rau, củ, trái cây.
• Điều trị bệnh tăng huyết áp, nếu có, giữ huyết áp ổn định, với mức huyết áp tối ưu lý tưởng cho mọi lứa tuổi là không quá 120/80 mmHg. Muốn vậy ngoài việc thay đổi lối sống như trên, cần phải theo chế độ ăn giảm muối (không nêm nếm quá mặn, không chấm thêm mắm muối, tránh các thức ăn nhiều muối như cá khô, mắm, chao, dưa muối, thịt cá kho mặn…), theo dõi huyết áp định kỳ (mỗi ngày, mỗi tuần… tùy mức độ bệnh) và uống thuốc theo toa hằng ngày cùng với tái khám định kỳ. Tránh chữa tăng huyết áp theo kiểu khi nào thấy mệt, thấy nhức đầu mới uống thuốc.
• Điều trị đái tháo đường nếu có, bằng cách ăn uống đúng chế độ (cữ đường, giảm bột, ăn nhiều rau, đủ chất đạm, ít chất béo), chia nhỏ bữa ăn, uống hoặc chích thuốc đầy đủ theo toa, tái khám và xét nghiệm đường máu định kỳ.
• Điều chỉnh các yếu tố nguy cơ khác như chữa tăng cholesterol máu, bỏ thuốc lá, ngưng rượu, điều trị bệnh tim nếu có.
• Với các bệnh nhân nhồi máu não, cần uống thêm aspirin hoặc các thuốc khác có tác dụng tương tự để phòng ngừa tắc mạch máu.

Nếu biết sắp xếp sinh hoạt khoa học trong ngày thì tình trạng cao huyết áp sẽ nhẹ đi. Bởi, cách sinh hoạt, ăn uống hỗ trợ rất nhiều trong điều trị bệnh này. Dưới đây là những liệu pháp sinh hoạt hỗ trợ trong điều trị cao huyết áp.

Về sinh hoạt

Buổi sáng, khi tỉnh dậy không nên vội rời khỏi giường, hãy nằm trên giường cử động chân tay, đầu, cổ cho cơ bắp, mạch máu toàn thân hoạt động bình thường, thư giãn, nhằm thích ứng với sự thay đổi của tư thế cơ thể khi rời khỏi giường, tránh được tình trạng váng đầu chóng mặt do mất thăng bằng đột ngột sau những giờ nằm tĩnh trên giường. Sau đó từ từ ngồi dậy, rồi mới ra khỏi giường vận động. Làm như vậy tránh huyết áp bị dao động.

Nên rửa mặt và súc miệng bằng nước ấm (30 – 35oC). Nếu nước nóng quá hay quá lạnh đều gây kích thích phần cảm thụ của da, làm co giãn mạch máu xung quanh, dẫn tới ảnh hưởng huyết áp.

Khi súc miệng xong nên uống một cốc nước ấm, sẽ có tác dụng “rửa” dạ dày, ruột, vừa làm loãng máu, giảm độ đậm đặc của huyết dịch, tuần hoàn máu được thông suốt hơn. Việc tập thể dục buổi sáng ở người cao huyết áp không nên vận động mạnh, chỉ nên đi bộ, thể dục mềm dẻo, hoặc tập thái cực quyền… để giúp tăng cường được khả năng co giãn của mạch máu, có lợi cho việc điều hòa huyết áp.

Việc quan hệ tình dục vợ chồng ở người huyết áp cao cần hài hòa, nhẹ nhàng, tránh gấp gáp, quá độ sẽ làm ảnh hưởng đến huyết áp, dễ dẫn tới tai biến mạch máu não. Mỗi tuần chỉ nên quan hệ 1 lần. Nên tạo cho mình giấc ngủ ngon. Hạn chế thức quá khuya; trước khi đi ngủ nên ngâm chân vào nước ấm, rồi xoa bóp hai chân để thúc đẩy tuần hoàn máu.

Ngoài ra, cần hạn chế những nơi đông người; giữ cho tinh thần thư thái, tình cảm ít xúc động. Người xưa đã nói: “Đại nộ thương can” – tức giận quá dễ hại gan, gan bốc hỏa, choáng đầu hoa mắt, gây cao huyết áp, thậm chí đột quỵ rất nguy hiểm. Vì vậy cần biết kiềm chế, tránh những cơn giận dữ nóng nảy không cần thiết.

Về ăn uống

Bữa sáng cần ăn uống nhẹ, thanh đạm, không ăn quá no và cũng không nên nhịn; bữa trưa cần ăn đầy đủ dinh dưỡng, nhưng cũng đừng ăn no quá. Ăn xong, hoạt động nhẹ, rồi tranh thủ ngủ trưa ngắn (có thể từ 30 phút đến 1 giờ), nếu không có điều kiện thì ngồi nghỉ sẽ có lợi cho hạ huyết áp.

Không nên làm việc gì nặng sau bữa ăn trưa; bữa tối nên ăn nhẹ, dùng các món ăn dễ tiêu hóa và thức ăn loãng vì nếu cung cấp nước không đủ, sẽ làm cho huyết dịch cơ thể ban đêm trở nên đậm đặc, dẫn đến tắc động mạch gây tăng huyết áp.

Một chi tiết nữa cần lưu ý ở người cao huyết áp là chế độ ăn uống cần nhiều rau quả tươi để tránh bị táo bón. Tình trạng táo bón thường xuyên sẽ gây ảnh hưởng lên huyết áp.

Cao huyết áp còn gọi là tăng huyết áp và khái niệm thường dùng trong dân chúng là bệnh tăng xông (tension). Đây là bệnh lý thuờng gặp trong cộng đồng và gia tăng theo tuổi, chiếm 8-12% dân số. Một số yếu tố nguy cơ làm gia tăng nguy cơ cao huyết áp như tiểu đường, thuốc lá, tăng lipid máu, di truyền.

Cao huyết áp là bệnh lý gây tử vong và di chứng thần kinh nặng nề như liệt nửa người, hôn mê với đời sống thực vật, đồng thời có thể thúc đẩy suy tim, thiếu máu cơ tim làm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống (không cảm thấy khoẻ khoắn, mất khả năng lao động) và gia tăng khả năng tử vong. Do đó điều trị huyết áp cao là vấn đề cần lưu ý trong cộng đồng vì những hậu quả to lớn của nó.

Ngày nay với sự tiến bộ về kỷ thuật chẩn đoán (máy đo huyết áp phổ biến rộng rãi) và càng có nhiều loại thuốc điều trị ít tác hại, việc điều trị đã mang đến cho bệnh nhân sự cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm đáng kể tử vong và các di chứng(liệt nữa người, suy tim) do cao huyết áp gây nên.

Người bệnh cao huyết áp cũng cần quan niệm rằng cần phải chấp nhận việc điều trị tốn kém lâu dài để đổi lấy một cuộc sống an toàn. Cao huyết áp thường không triệu chứng do đó nhiều người chỉ nhận ra bản thân họ bị cao huyết áp khi họ bị tai biến mạch máu não (còn gọi là đột quî). Không thể căn cứ vào triệu chứng nhức đầu, chóng mặt để uống thuốc hạ áp bởi vì nhức đầu, chóng mặt không phải thường xuyên xuất hiện khi huyết áp tăng cao đột ngột và các triệu chứng này có thể gặp ở bệnh lý khác( ví dụ nhức đầu do căng thẳng,viêm xoang, và chóng mặt có thể do tụt huyết áp…).

Tốt nhất nên thường xuyên kiểm tra huyết áp định kỳ với những người chưa cao huyết áp và khi nghi ngờ cao huyết áp cần đo huyết áp nhiều lần .Nếu huyết áp vẫn cao thì nên bắt đầu biện pháp điều chỉnh cách sống(tập thể dục, cai thuốc lá, điều chỉnh chế độ ăn) và xem xét điều trị thuốc.

Huyết áp không phải là con số hằng định

Trị số huyết áp thay đổi rất nhiều khi có yếu tố tác động như tâm lý (lo âu, sợ hãi, mừng vui…), vận động (đi lại, chạy nhảy) hoặc môi trường (nóng lạnh), chất kích thích (thuốc lá, càphê, rượu bia) và bệnh lý (nóng sốt, đau đớn).

Trong những trường hợp trên, huyết áp thường tăng cao hơn bình thường.Ví dụ huyết áp của bạn lúc nghỉ thường 130/80mmHg khi bạn lên cầu thang lầu 3, nếu bạn đo huyết áp ngay thì trị số huyết áp của bạn có thể 150/80-180/90mmHg. Trong những trường hợp này không thể cho rằng bạn bị cao huyết áp. Do đó tốt nhất bạn phải nghỉ ngơi ổn định trước khi đo huyết áp nếu bạn muốn có trị số huyết áp trung thực và phải đo nhiều lần sau đó tính trung bình sau 3 lần đo. Bạn cũng đừng thắc mắc nhiều nếu huyết áp trước đó khác với trị số bây giờ.

Nhịp sinh học huyết áp của bạn thường dao động rõ rệt, huyết áp thường cao dần từ lúc bạn thức giấc và gia tăng tùy theo bạn vận động hoặc căng thẳng hay không. Vào chiều tối khi bạn nghỉ ngơi thư giãn huyết áp xuống nhẹ và sẽ xuống thấp nhất khi bạn ngủ say vào ban đêm cho đến gần sáng.

Các nghiên cứu ghi nhận rằng ở người cao huyết áp mà huyết áp không hạ vào ban đêm hoặc hạ quá mức hoặc tăng vọt vào buổi sáng đều là yếu tố bất lợi vì dễ bị đột quî do cao huyết áp.

Khi nào gọi là cao huyết áp?

Người ta thường dùng khái niệm huyết áp tâm thu (hoặc huyết áp tối đa) cho trị số huyết áp trên vàhuyết áp tâm trương (hoặc tối thiểu) cho trị số huyết áp dưới.Ví dụ khi bác sĩ của bạn ghi huyết áp của bạn : 180/95mmHg tức là huyết áp tâm thu (hoặc tối đa của bạn là 180mmHg và huyết áp tâm trương (hoặc tối thiểu) là 95mmHg.

Khi trị số huyết áp tâm thu > 140mmHg và huyết áp tâm trương >90 mmHg được xem là cao huyết áp.Đối với người già, dạng cao huyết áp phổ biến là cao huyết áp tâm thu đơn thuần tức là chỉ số huyết áp tâm thu >160mmHg nhưng huyết áp tâm trương không cao(<90mmHg).
Ở trẻ em trị số huyết áp có thấp hơn quy ước của người lớn.

Cách đo huyết áp

Để có trị số huyết áp đúng, việc đo huyết áp là bước chẩn đoán quan trọng nhất vì tránh được việc điều trị quá mức hoặc không đầy đủ.Cần đo nhiều lần và nhiều vị trí khác nhau (2 tay, 2 chân) để so sánh đôi khi phát hiện bệnh lý mạch máu ví dụ như trong teo hẹp eo động mạch chủ huyết áp chi trên cao hơn chi dưới.

Đo huyết áp cần thực hiện trong phòng yên tỉnh, trạng thái tinh thần thoải mái.Tư thế đo huyết áp thông thường là tư thế nằm và ngồi để làm sao băng quấn cánh tay ngang mức với tim.Băng quấn cánh tay(cuff) phải phù hợp kích thứơc cánh tay. Trẻ em cần có băng quấn cánh tay kích thước nhỏ hơn.

Hướng dẫn đo huyết áp

Nên sử dụng máy đo huyết áp nào?

Máy đo huyết áp thủy ngân được xem là tiêu chuẩn. Ngày nay người ta giảm dần việc sử dụng máy đo huyết áp thủy ngân vì độc tính với môi trường. Các loại máy dạng đồng hồ thường phổ biến sử dụng trong giới thầy thuốc, trong khi đó các máy đo huyết áp điện tử thường sử dụng rộng rãi trong dân chúng vì dễ đo. Theo Uỷ Ban phối hợp quốc gia về cao huyết áp Hoa Kỳ (JNC) và Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO), đối với máy đo huyết áp điện tử, chỉ nên sử dụng loại băng quấn cánh tay, không nên sử dụng cổ tay và ngón tay vì không chính xác.

Bạn có thể chọn máy đo huyết áp đồng hồ hoặc có thể máy đo điện tử để tự đo huyết áp ở nhà. Máy đo huyết áp đồng hồ thường kèm theo ống nghe thường giá rẽ hơn máy đo huyết áp điện tử nhưng đòi hỏi bạn phải được nhân viên y tế huấn luyện cách đo.

Đối với máy đo huyết áp điện tử ưu điểm là dễ sử dụng, nhưng nhược điểm là các máy tại thị trường Việt nam chỉ có số ít Hãng như Omron là được kiểm định theo tiêu chuẩn Anh Mỹ.

Khi chọn máy đo huyết áp điện tử các bạn nên chọn các loại máy đo huyết áp đã được các tổ chức uy tín kiểm định chất lượng. Hiện nay 2 tổ chức có uy tín trong kiểm tra chất lượng máy đo huyết áp là Hiệp hội cao huyết áp Anh quốc (British Hypertension Society) và Hiệp hội Phát triển Dụng cụ y tế Hoa kỳ (Association for Advancement of Medical Instrumentation).

Rất nhiều người tử vong ngay ở lần đầu tiên bị tai biến mạch máu não (đột quỵ). Không chỉ có người cao tuổi mới bị bệnh này, mà hiện nay, các Trung tâm đột quỵ cũng ngày càng tiếp nhận thêm nhiều bệnh nhân đột quỵ chỉ mới 30 – 40 tuổi.

Tai biến mạch máu não – không loại trừ ai
Ông Đinh Vũ L (75 tuổi, Ninh Bình) bị đái tháo đường đã 14 năm. Nhờ uống thuốc đều đặn nên ông vẫn duy trì được mức đường huyết, huyết áp ổn định. Vậy mà một buổi sớm tháng 4 vừa qua, sau bữa sang ông đột ngột bị gục gã xuống chân bàn. Được đưa tới bệnh viện cấp cứu, nhưng ông vẫn bị liệt nửa người bên phải. Bác sĩ chẩn đoán ông bị đột quỵ nhồi máu não.

Anh Hoàng Văn D. (40 tuổi, Bắc Giang) là một quân nhân khoẻ mạnh, vợ anh là giáo viên dạy Sử, cô con gái lớn 12 tuổi và cậu con trai 8 tuổi. Vậy mà tháng 10/2011, đơn vị anh đột ngột báo tin về là anh bị tai biến mạch máu não và qua đời. Gia đình hạnh phúc của anh bỗng chốc mất đi người trụ cột.

Theo các chuyên gia thần kinh, đột quỵ (hay Tai biến mạch máu não) là tình trạng não bị tổn thương khi mất đột ngột lưu lượng máu tới não do tắc mạch (nhồi máu não) hoặc vỡ mạch (xuất huyết não), dẫn tới giảm, mất chức năng hoặc chết các tế bào não, gây liệt, rối loạn ngôn ngữ, hôn mê, rối loạn trí nhớ… và có thể tử vong. Điều đáng lưu ý là hiện nay, đối tượng bị Tai biến mạch máu não đang ngày càng trẻ hoá.
Ai có nguy cơ?
Nhìn chung, đột quỵ không loại trừ bất kỳ ai, bời có những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn mà hiện tại y học chưa thể kiểm soát hết. Tuy nhiên, những người có đặc điểm sau sẽ có nguy cơ bị Tai biến mạch máu não cao hơn:

– Tăng huyết áp

– Đái tháo đường

– Xơ vữa động mạch, rối loạn lipid máu (tăng mỡ máu)

– Bệnh mạch máu não

– Người béo phì, lối sống lười vận động

– Hút thuốc lá, uống rượu bia..
Ngoài ra, một số yếu tố sau cũng làm gia tăng nguy cơ mắc Tai biến mạch máu não:
– Tuổi cao: những người trên 55 tuổi sẽ có nguy cơ bị Tai biến mạch máu não. Tuổi càng cao càng dễ bị tai biến

– Nam giới dễ bị Tai biến mạch máu não hơn nữ giới một chút

– Di truyền: nếu gia đình bạn có người bị Tai biến mạch máu não thì bạn có thêm 1 yếu tố nguy cơ bị bệnh này.
Phòng ngừa Tai biến mạch máu não
Theo các chuyên gia, những người có nguy cơ cao bị Tai biến mạch máu não như người cao tuổi, người cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu (mỡ máu cao), xơ vữa động mạch, người hút thuốc lá… nên áp dụng sớm những biện pháp phòng ngừa. Ngoài thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, năng tập thể dục, còn phải kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường huyết…

Việc ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông cũng đóng vai trò rất quan trọng vì đó là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến nhồi máu não. Mỗi ngày uống 2 viên NattoCare sẽ giúp bệnh nhân giảm nguy cơ bị Tai biến mạch máu não. NattoCare có chứa enzyme Nattokinase chiết xuất từ đậu nành lên men, có tác dụng ngăn ngừa hình thành và làm tan cục máu đông, đồng thời giúp làm hạ huyết áp. Vì việc phòng ngừa Tai biến mạch máu não. là lâu dài cho nên lựa chọn những sản phẩm có nguồn gốc thiên nhiên như NattoCare sẽ đảm bảo an toàn, tránh nguy cơ xảy ra biến chứng xuất huyết dạ dày – tá tràng như khi dự phòng bằng aspirin, clopidogrel…

Ngoài ra, NattoCare còn bổ sung Rutin giúp làm bền thành mạch, giảm cholesterol, Vitamin B6 và Kẽm giúp bảo vệ tế bào thần kinh. Điều đáng quan tâm, đây là sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ, được sản xuất trên dây chuyền đạt tiêu chuẩn FDA nên chất lượng hoàn toàn đảm bảo, trong khi giá thành lại tiết kiệm đến 50% so với các sản phẩm khác sản xuất trong nước.

NattoCare có thể dùng để phòng ngừa đột quỵ cấp 1, tức là dùng cho những người có nguy cơ cao như người tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu, có bệnh mạch vành… để phòng tránh đột quỵ. NattoCare cũng có thể dùng để phòng ngừa đột quỵ cấp 2 – giúp phục hồi nhanh sau đột quỵ và ngăn ngừa tái phát.
Đừng nghĩ rằng Tai biến mạch máu não sẽ loại trừ bạn, bởi khi bạn biết điều đó là sai, thì có thể bạn đã không còn cơ hội để làm lại. Hãy phòng ngừa Tai biến mạch máu não ngay hôm nay, để tránh những di chứng không thể phục hồi, thậm chí là tử vong.

Mỗi năm, có khoảng 0,2% dân số thế giới bị tai biến mạch máu não. Riêng đối với người trên 65 tuổi, tỷ lệ này là 5%. Số người tử vong do bệnh này đứng hàng thứ  ba, sau ung thư và bệnh tim. BS CK I Phạm Văn Chín – khoa Dinh dưỡng lâm sàng (Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM) sẽ hướng dẫn cách chăm sóc dinh dưỡng tại nhà cho bệnh nhân bị tai biến mạch máu

Đối với người ăn được

Cho người bệnh ăn uống như người bình thường, nếu ăn ít thì tăng thêm bữa. Thực phẩm chế biến phải phù hợp với khả năng nhai: cắt nhỏ, băm nhuyễn, nấu mềm… Thức ăn phải cân đối và đáp ứng các chất dinh dưỡng cần thiết như chất đạm từ thịt, cá, trứng, đậu…; chất bột đường từ gạo, mì, bánh mì…; chất béo như dầu, mỡ…; rau củ quả và trái cây.

Đa số người bệnh đều nằm tại giường hoặc đi lại hạn chế nên nhu cầu năng lượng sẽ thấp hơn so với bình thường. Năng lượng cần trong ngày khoảng 25 – 30 kcal/kg. Ví dụ, một người nặng 50kg thì tỷ lệ khẩu phần dinh dưỡng trong ngày là: chất bột đường: 60% – 65% (bốn chén cơm); chất đạm: 15% – 20% (200g thịt nạc hoặc cá); chất béo (sáu muỗng cà phê); vitamine và chất xơ: 400g rau củ quả (hai trái cà chua hoặc 1/2 bó rau muống hoặc ba cây cải), 200g trái cây (nửa trái thanh long hoặc bốn múi bưởi).

Chú ý: ăn lạt, uống đủ nước: 40ml/kg cân nặng/ngày. Dấu hiệu đủ nước: tiểu nhiều, đêm tiểu một – hai lần; môi không khô, không khát nước.

Thực đơn gợi ý:

– Sáng: cháo trắng hột vịt muối (cháo một tô vừa, trứng vịt nửa quả); một quả chuối.

– Trưa: 1,5 chén cơm; bò xào bông cải (thịt bò 50g, bông cải cà rốt 100g); canh mướp nấu nghêu (mướp 100g, nghêu 20g); đu đủ 100g.

– Chiều: một chén cơm; cá lóc kho tộ (cá 100g, đường 20g, dầu ăn 5g); rau sống một đĩa nhỏ 100g, canh chua cá (cá 20g, rau 100g, đường 2g), sương sâm một ly (1/2 muỗng cà phê đường).

– Tối: 200 ml sữa bò tươi.

Nếu ngán, có thể thay thế: một chén cơm bằng nửa chén xôi hoặc một chén bún đầy hay một ổ bánh mì nhỏ; 100g thịt bằng 100g cá, hoặc 200g tôm, hoặc hai trứng vịt hay ba trứng gà (chú ý: người tăng mỡ máu chỉ được ăn tối đa một lòng đỏ trứng/ngày, ăn hai – bốn trứng/tuần); một muỗng canh dầu ăn bằng 20g đậu phộng, mè; một tô cháo và nửa trứng vịt muối bằng một tô phở nhỏ, hoặc tô hủ tiếu vừa.

Ăn đúng sẽ giúp  da người bệnh hồng hào, không viêm loét; niêm mạc không bị lở loét; cân nặng đạt mức lý tưởng; cơ chắc; tóc mượt, không rụng. Nếu ăn chưa đúng, người bệnh sẽ sụt cân dần; da xanh; niêm mạc nhợt; da dễ lở loét; cơ nhão; tóc rụng.

Đối với người không ăn được

Phải nuôi ăn qua ống thông mũi, dạ dày, để giúp người bệnh nhận đủ lượng thực phẩm trong ngày. Mỗi ngày cung cấp khoảng 1.800 – 2.000 ml sữa (nên dùng sữa bột) hoặc một lít cháo xay (nên sử dụng men amylaz để làm lỏng cháo, nhằm tránh nghẹt ống). Ngoài ra, còn có các loại bột dinh dưỡng cao năng lượng, cần 750 – 1.500 ml/ngày.

Tư thế khi cho ăn là nửa nằm nửa ngồi, chia đều lượng thực phẩm ra thành năm bữa ăn trong ngày; bơm 15 – 20 phút/bữa. Khoảng cách giữa các bữa ăn từ hai – ba giờ tùy theo số lượng mỗi lần ăn. Kiểm tra lượng thức ăn ứ đọng trước bữa ăn mới, nếu còn trên một nửa thì cần hỏi ý kiến bác sĩ.

Xử trí biến chứng khi cho ăn qua ống thông: khi bệnh nhân nôn, sình bụng, phải giảm khối lượng mỗi bữa ăn, giảm tốc độ khi cho ăn bằng cách nhỏ giọt liên tục. Khi tiêu chảy, phải giảm độ đậm của thức ăn, giảm tốc độ khi cho ăn… Những biến chứng trên nếu không cải thiện, cần hỏi ý kiến bác sĩ điều trị và bác sĩ dinh dưỡng.

Nguồn: Phunuonline